Një vështrim i shkurtër mbi qëndrimin e opinionit perëndimir ndaj Shqipërisë është i mjaftueshëm për ta bërë bindës konkluzionin që nënvizuam më lart. Në periudhën 1991-1995, kineastë, shkrimtarë dhe gazetarë perëndimorë, kanë shkruar dhe folur mjaft për Shqipërinë. Vetëm një vëzhgim i sipërfaqshëm i këtyre shkrimeve e krijimeve të perforcon idenë e plotë të qëndrimit real ndaj kombit shqiptar. Brenda kësaj periudhe u xhirua dhe u shfaq filmi "Lamerika". Televizioni franko-gjerman Arte shfaqi një cikël filmash prej 5-orësh. Në Francë u botuan dy romane me te njejtin konotacion,"Kameleoni" dhe nje tjeter. Në Greqi u xhirua dhe u shfaq filmi "Ata vinin nga malet me borë" etj. Dhe brenda ne Shqiperi, me kujdesin e pushtetit, u prodhua filmi vetepercmues "Kolonel Bunker", i cili pritet te dale se shpejti ne kinema.

Cila është përmbajtja e këtyre krijimeve? Të gjitha këto vepra janë përshkruar nga ngjyra të zeza, antihistorike, përbuzëse dhe raciste. Asnjë fije humanizmi, pa lere realizmin, nuk ka në këto krijime. As pretekstet per nxitjen e këtyre krijimeve nuk qëndrojnë. Disa autorë, të huaj apo shqiptarë, janë shprehur se me krijimet e tyre kanë dashur t'i bëjnë gjyqin diktaturës së Enver Hoxhës. Por ky ka qenë dhe është vetëm një pretekst shumë banal dhe i neveritshëm. Fshehur prapa gjyqit të diktaturës, ata në fakt i kanë bërë gjyqin racës shqiptare, duke e paraqitur atë primitive, barbare dhe të egër. Në shtetet ku janë shfaqur apo botuar ato janë pritur me sukses, si sensacione. Kjo është e kuptueshme. Opinioni perëndimor është i etur për sensacione dhe spektakle letrare, televizive dhe filmike. Ndërsa kurrkush prej klasës politike shqiptare nuk ka reaguar ndaj tyre, për t'i konsideruar si fyerje kombëtare me përmbajtje shoviniste dhe antinjerëzore ndaj një populli dhe një kombi.

Disa personalitete shoqërorë, duke i kritikuar disa prej këtyre krijimeve, në vend që t'i shkojnë deri në fund problemit dhe të ngrenë zërin e tyre për këtë fyerje kombëtare, më shumë kanë shprehur habinë se përse në të kaluarën komuniste Shqipëria është sharë dhe fyer shumë pak. Njerëz të tillë harrojnë të pohojnë se diktaturë nuk do të thote doemos mungesë dinjiteti dhe sovraniteti, sidomos kur eshte fjala per ata kombetare, por mbase eshte e kundërta. Pikepamja se këto krijime hyjnë në atë që quhet liri individi, në rastin konkret nuk qëndron. Liria për të përçmuar dhe fyer një popull, për të shtrembëruar dhe falsifikuar historinë e një populli, nuk është liri, por totalitarizëm, shovinizëm dhe racizëm. Megjithatë, tregjet e Evropës i gjen plot me krijime të tilla.

Në disa raste ato propagandohen dhe predikohen nga disa lypsarë politikë shqiptarë si një realitet që e paska lënë diktatura, prandaj shqiptarët duhet të mësojnë të durojnë. Përballë predikimeve të këtyre lypsarëve është sinjifikativ fakti se filmi "Lamerika", që deri në nëndor 1995, u shfaq në dhjetera shtete të Evropës, në Shqipëri deri në këtë periudhë nuk guxoi të shfaqej, në asnjë kinema. Regjizori Xhani D'Amelio, që shëtiti gjithë botën për të prezantuar filmin e tij, në Shqipëri nuk shkoi. Ky fakt rastësisht i ka shpëtuar propagandës dhe mediave të huaja dhe shqiptare. Megjithatë, ai flet shumë dhe brenda heshtjes së tij. Ky fakt flet qartë dhe shumë për të sotmen, por më shumë për të ardhmen. Konkluzioni i këtij realiteti dhe kështu është shumë domethënës, prandaj ka nevojë të thuhet hapur dhe me forcë. Atij që ka të drejtë, por që i mungon forca e armëve, e parasë, e tereitorit, duhet të përdorë forcën e fjalës. Fjala sot nuk zgjidh gjë, por, megjithatë, ajo mban gjallë të drejtën, për t'ua lënë të plotë dhe të freskët gjeneratave që do te vinë.

Shkrimtarët francezë apo amerikanë që sot shkruajnë perversitete mbi kombin shqiptar, regjizorët gjermanë që sot i paraqesin në televizor shqiptarët si njerëz të egër, kineastët italianë dhe grekë që prodhojnë filma duke i paraqitur shqiptarët si një komb barbar dhe pa ndjenja njerëzore, të ndihmuar nga shtresa kozmopolite shqiptare që u bën jehonë këtyre fyerjeve kombëtare për interesa pushtetore apo personale, të gjitha këto nuk bëjnë gjë tjetër veçse shpejtojnë rilindjen e patriotizmit shqiptar, nuk bëjnë gjë tjetër veçse përgatisin platformën e ardhjes në pushtet të klasës patriote shqiptare. Qe sot duken simptomat dhe spontaneiteti i kësaj klase. Në të vetmen shfaqje zyrtare të filmit "Lamerika" në Tiranë, megjithese me një publik të zgjedhur dhe të kontrolluar, u dëgjuan thirrje kritike ndaj regjizorit të filmit.

Me të drejtë shtrohet pyetja: Pse nuk ka sot patriotizëm tek shqiptarët, me se është zëvëndësuar ai? Në pamjen e parë nacionalizmi i sotëm tek shqiptarët kërkon të paraqitet si përkrahës dhe shprehës i nacionalizmit te vertete. Por në fakt ai nuk është i tillë. Tiparet e tij sot janë: Nga njëra anë nacionalizmi i sotëm është nacionalizëm politik dhe ideologjik. Thelbi i këtij nacionalizmi që shfaqet sot është lufta dhe debati teorik se cila ngjyrë politike dhe ideologjike është bartëse e nacionalizmi, cilat shtresa të popullsisë janë bartëse të nacionalizmit. Nga ana tjetër është nacionalizmi i programeve partiake. Parti të ndryshme me thelb të nacionalizmit kuptojnë nocionin e tyre mbi atdhedashurine, ndersa patriotizmin tradicional e quajnë të ezauruar. Disa te tjera kerkojne vetem dicka abuzive, qe lidhet me venien e emrit të partisë, që të tingëllojë nacionaliste, ose përfshirjen e ndonje angazhimi kombetar në programet partiake.

Një veçori tjetër e nacionalizmit të sotëm është karakteri paqësor dhe kozmopolit i tij. Vetëm tek shqiptarët mund të gjesh shpikje të tilla që, ndërsa e quan veten nacionalist, kërkon dhe i mbështet shpresat tek të huajt për t'ia zgjidhur problemet që ka.

Dhe veçoria e fundit e nacionalizmit të sotëm të shqiptarëve është se ai është nacionalizëm gojor, vetëm për në gazetë, për në konferencë shtypi apo intervistë dhe kaq. Por ky nuk është nacionalizëm. Nacionalizmi i sotëm i shqiptarëve është karikatura e nacionalizmit real. Kjo është e kuptueshme. Në një vend që klasa politike e tij ka si mënyrë jetese kozmopolitizmin, nuk ka vend dhe terren nacionalizmi, ata përjashtojnë njeri-tjetrin,janë të kundërtat e njëri-tjetrit. Veç kozmopolitizmit, sot atë e pengojnë emërtimet e shumta, qe kane shpikur shume patriotizma, qe ndahen nga njeri-tjetri nga percaktime te tilla, si "enverist, zogist, ballist, demokratikas, socialist etj", që me shumë mjeshtëri i përhap klasa politike kozmopolite shqiptare. E sotmja në kombin shqiptar i takon kozmopolitizmit, ndërsa e nesërmja do t'i takojë nacionalizmit, i cili do të jetë sa i drejtë, po aq dhe i domosdoshëm. Fillimi i shekullit të ardhshëm klasën e re politike shqiptare do ta nxjerrë në skenë fare hapur dhe shumë të organizuar. Këtë nuk mund ta pengojë kurrkush, as partitë politike shqiptare, as komuniteti evropian, as kozmopolitizmi. Në të kundërtën, me qendrimin e tanishëm ata vetë po e përgatisin, po e ndihmojnë dhe po e përshpejtojnë rilindjen e tij dhe të klasës politike që do te jetë realizuesja e tij në praktikë.

Le ta zgjerojmë këtë ide, për ta bërë më të qartë dhe më të saktë pohimin e mësipërm. Cilët janë ata faktorë që po e përgatisin sot dhe do ta përgatisin më shumë nesër klasën e re nacionaliste shqiptare.

Zhgënjimi i shqiptarëve.

Eshtë një fakt i njohur se në fillimet e viteve '90-të shqiptarët besuan shumë në gjithë atë propagandë që u bë mbi ata, që nga Saranda deri në Presheve. Atyre iu tha se, me përmbysjen e komunizmit, Shqipëria do te lulëzojë: politikisht, ekonomikisht; se njerzit e saj do te punojnë në vende të ndryshme të Evropës; se ata do te jenë të lirë të qarkullojnë ku të duan pa vështirësi. Dhe shqiptarët në Shqipëri e besuan plotësisht një propagandë të tillë dhe bënë ashtu siç tha Evropa. Shqiptarëve në Kosovë iu bë po e njëjta propagandë intensive, po me një pakete tjetër premtimesh. Atyre iu rekomandua të bënin një rezistencë paqësore ndaj pushtimit serb, të mos rezistonin me mjete dhune, pasi komuniteti ndërkombëtar dhe epoka demokratike nuk do t'i linte pa shpërblyer.

Mbi ata u eksperimentua se deri kur mund të durojë njeriu. Dhe shqiptarët në Kosovë të gjitha i duruan. Duruan aq shumë sa për dekada të tëra nuk kishin duruar. Thëne në mënyrë figurative, ata e lanë fatin e tyre në besë të fuqive të mëdha demokratike. Në emër të besës ata bënë çdo gjë që thanë fuqitë e mëdha të Evropës dhe botës. Në një kohë që duhet të vepronin me politikë dhe llogari, shqiptarët vepruan me kanun. Por harruan një gjë. Bashkësia ndërkombëtare nuk e njeh kanunin, institucionin e besës, ajo njeh llogaritë dhe interesat e ndërsjellta, aleancat e vjetra dhe të reja. Prandaj, mbi këtë bazë, po u jep dhe do t'u japë shqiptarëve aq sa i dalin asaj llogaritë, aq sa nuk preken interesat e të tjerëve. Eshtë pikërisht ky qëndrim i bashkësise evropiane dhe botërore që në fundin e viteve 95-së ka filluar të shoqërohet me një zhgënjim të madh ndaj atyre tek të cilët lanë në dorë fatin e tyre. Por institucioni i besës tek shqiptaret historikisht nuk e ka perjashtuar edhe aktin e besëprerjes. Shqiptari e di se ka bese dhe pabesi. Ai nuk eshte aq naiv sa te mendoje se te gjithe jane te beses, sidomos ne kete kohe te lirise se mendimit dhe te fjales, ne kete kohe te shperdorimit te zotimeve. Shqiptaret priten shume nga zgjedhja e presidentit demokrat Klinton. Ata u pergatiten shume edhe per "sukseset" qe do te garantoje zgjedhja e Bob Dolit. Mirepo tani ata nuk mund te mos zhgenjehen kur shohin se shpresa e tyre ne SHBA u shemb ende pa iu ngritur lart kandidatura.

Revolta e të zhgënjyerit është shumë e madhe, është shumë e egër. Bashkësia ndërkombëtare akoma nuk e ka njohur këtë. Miliona njerëz që vepruan ashtu siç u tha bashkësia ndëkombëtare, që përmbysën komunizmin në Shqipëri dhe e pritën Xhejms Bejkerin si perëndi, tani shikojnë se kjo nuk ishte veçse një mashtrim i madh. Miliona njerëz që kishin provuar për dekada dhunën dhe shtypjen titiste, pranuan këshillat e bashkësisë boterore për të qëndruar urtë dhe duruan dhe ato që nuk durohen. Por tani e shikojnë se ky është një mashtrim kolosal, një shaka tragjike mbi kurrizin e tyre. Mijera njerëz, të cilet në fillimet e viteve '90-të i mbanin sytë nga deti, se andej do t'u vinte mbarësia, tani veshtrojne andej me ankth, sepse deti për ta është kthyer në kob e zi. Nga deti atyre u vinë mandatat e djemve dhe vajzave që kërkojnë Eldoradon, natën, me varka plastike - e vetmja vizë që u dhanë të huajt shqiptarëve. Brenda katër vjetëve shpresa u shua, vendin e saj tani e kanë zënë këngët rrënqethëse: "Vjen mandata, s'ka këmbanë/ Nuk ka qyqe për të qarë/ Det'i egër, det me valë/ Ç'haber më prure për djalë".

Një komb i mashtruar dhe i zhgënjyer. Por varfëria dhe përçarja, sot nuk lejojnë që zhgënjimi i tyre të shfaqet me tërë forcën, prandaj ai është spontan dhe i corganizuar, është individual. Januz Bugajski, ekspert i studimeve strategjike amerikane, nuk gabon kur thotë se ne parashikojmë se në Shqipëri do te lindë një nacionalizëm shumë i egër. Kjo është e vërtetë. E ardhmja në kombin shqiptar i takon patriotizmit. Qysh tani po flitet me termat e pragluftes, po permendet "neoshqiptarizma", e cila u zhvillua jo pa nje ndikim te ideologjise hitleriane mbi racen e paster ariane.

Përbuzja dhe përçmimi

Vitet 1990-1995, kanë qënë njëkohësisht dhe vitet kur shqiptarët kanë ndjerë në kurriz shume përbuzje dhe përçmim nga të huajt. Këtë nuk e mbulojnë dot vizitat e politikanëve dhe shtetarëve në vënde të ndryshme, as fjalët e bukura të rregulluara nga komentatorët e televizionit shqiptar. Atë që njeriu e përjeton në kurriz, nuk ka nevojë t'ia mbushë mendjen dikush për të kundërtën. Ata qindra e mijëra shqiptarë që punojnë në Greqi, këtë përbuzje dhe përçmim e shikojnë përditë jo vetëm kur kthehen nga policia të rrahur dhe masakruar, por dhe kur punojnë të pambrojtur nga asnjë ligj. Shqiptarët janë të vetmit që, megjithese në Greqi janë me qindra e mijëra, nuk i mbron asnjë ligj. Qindra dhe mijëra azilantë te tjere shqiptare nga Kosova, që dhuna serbe i hodhi në Perëndim, e ndiejnë në kurrizin e tyre përbuzjen dhe përçmmin teksa e ngrysin jetën kampeve si endacakë dhe jetimë, apo bëhen pre e drogës dhe veseve të tjera. Qindra e mijëra shqiptarë në Kosovë që përbuzen dhe përçmohen çdo ditë nga policët serbe janë një dëshmi tjeter e mjerimit të sotëm shpirtëror të shqiptarëve. Përbuzja ndaj tyre është e gjithanshme dhe në çdo segment të jetës. Ajo nuk kursen as klasën politike të shqiptarëve.

Kur detyrohesh të rrish gatitu, megjithese je deputet apo kryetar partie, qofte edhe para një polici serb; kur detyrohesh të presësh dhe t'i bësh ndere një nëpunësi të thjeshtë ambasade, duke mbushur faqet e shtypit për këtë vizitë; kur detyrohesh të justifikosh politikanët e huaj që nuk të përfillin, për të mos e kuptuar populli, nuk ka pozitë më të ulët dhe më përbuzëse për politikanin. Kur e ndien se emri shqiptar në marredhëniet dhe raportet me të huajt të vë në pozitë të pabarabartë dhe inferiore, kur emisionet televizive për shqiptarët gjithmonë fillojnë me një xhami dhe mbarojnë me disa pleq të rreckosur, atëhere e kupton se je i rrethuar nga përbuzja dhe përçmimi i të tjerëve. Këte realitet shqiptarët sot e ndiejnë me tërë forcën e tyre. Askush, me pak përjashtime, nuk pajtohet me këtë përbuzje dhe përçmim. por sot mospajtimi është brenda njeriut, brenda vetes, brenda ndërgjegjes. Ajo sot është vetëm një ofshamë. Por ofshama e së sotmes, megjithatë, është paralajmërim i gjëmimit të së nesërmes.

Shovinizmi

Shqiptarët sot u janë nënshtruar dy lloj shovinizmash, shovinizmit fetar dhe shovinizmit politik. Shovinizmin politik e ndjejnë më shumë shqiptarët që jetojnë jashtë shtetit shqiptar. Kur shqiptarët në Kosovë i nënshtrohen një shtypje të egër, kur ata realisht nuk kanë asnjë të drejtë politike, kjo nuk është gjë tjetër veçse shovinizëm. Kur ata shikojnë se si hiqen monumentet e heronjve të tyre, në tokën e tyre, dhe vendosen figurat historike te pushtuesit, ky nuk është gjë tjetër veçse shovinizëm politik. Kur ata degjojnë parullat makabre "Vdekje shqiptarëve" dhe askush nga shteti "demokratik" maqedonas nuk shqetësohet, ky nuk është gjë tjetër veçse shovinizëm shtetëror. Ndërsa, kur mbi shqiptarët që duan dritën e kulturës dhe diturisë dhe hapin universitetin bien plumbat dhe shkopinjtë, përsëri "të shtetit demokratik", kjo është më tepër se shovinizëm, është inkuizicionizëm.

Shovinizmit politik, të serbëve, maqedonëve dhe malazezeve, u shtohet dhe shovinizmi fetar. Por me një ndryshim. Ky shovinizëm prek dhe atakon gjithë hapesirën e kombit shqiptar. Përçues dhe përhapës të këtij shovinizmi janë mediat dhe stacionet televizive të Evropës. Shqetësimi i tyre kryesor kur flasin për shqiptarët nuk janë problemet që ata kanë si gjithë popujt e tjerë, nuk është lashtësia dhe kultura e tyre materiale dhe shpirtërore, por përqindja e religjioneve fetare. Prandaj, në shumicën e rasteve, artikujt apo emisionet fillojnë me të dhënën: shqiptarët janë një popull ku shumica është muslimane. Dhe pas këtij "zbulimi", flitet për kulturën, traditat, lashtësinë. Ky shovinizëm fetar që ushtrohet mbi shqiptarët e quan normale dhe civilizuese nderrimin e fesë nga muslimanë në të krishterë, nderrimin e emrave nga muslimanë në të krishterë, që ndodhin sot në Shqipëri, për arsye ekonomike, për të gjetur dhe siguruar një punë në Greqi, që të mbajnë gjallë me bukë familjen. Por dhe kjo është barbarizëm dhe jo civilizim. Të përdorësh kërcënimin e urisë si mjet për të ndryshuar fenë apo emrin, është përsëri me tepër se shovinizëm, është inkuizicionizëm.

Faktorët e mësipërm janë ai bazament mbi të cilin nesër do të ngrihet patriotizmi i shqiptarëve. Ai do të jetë i drejtë dhe plotësisht i justifikueshëm. Patriotizmi që zhgënjimin e sotëm do ta kthejë në realizëm, patriotizmi që përbuzjen dhe përçmimin e sotëm do ta kthejë në dinjitet, patriotizmi që shovinizmin e sotëm do ta kthejë në marredhënie partneriteti, pra, ky lloj patriotizmi nuk është nacionalizëm, por është demokraci reale. Shqiptarët, që sot janë vetëm bashkëkohës të Evropës, nesër do të jenë dhe bashkëkohës historikë të saj.

Bibliografi:

Aron, R. Etapat e mendimit sociologjik

Sartori, Xh. Edhe njëherë mbi teorinë e demokracisë, vëll.1

Sartori, Xh. Edhe njëherë mbi teorinë e demokracisë, vëll.2

Lëfor, K. Demokracia dhe totalitarizmi

Tinder, G. Mendimi politik

Peroshe, G. Historia e Kroacisë dhe kombeve sllavë të jugut

Parto, G. Bota që erdhi prej të ftohtit

Qosja, R. Çështja shqiptare: historia dhe politika

Qosja, R. Strategjia e bashkimit shqiptar

Vinca, A. Popull i pandalur

Plutarku Jetët paralele

Fejto, F. Fundi i demokracive popullore

Fonten, A. Historia e luftës së ftohtë, vëll.1

Fonten, A. Historia e luftës së ftohtë, vëll. 2

Republika (Ljubljanë), viti 1995, dhjetor

Zëri i Kosovës, shkurt 1995

Paul, G. Jeta dhe vdekja e Jugosllavisë

Soros, G. Nacionalizmi lindor

BACK