Kozmopolitizmi si burim i totalitarizmit

Totalitarizmi sipas Hanah Arendtit lind nga një shoqëri e depolitizuar, në të cilën indiferenca ndaj punëve publike, atomizmi, individualizmi, shpërthimi i garave, mbesin pa kufij. Në këtë kuptim filozofia politike e borgjezisë, çdo herë ka qënë totalitare.

(Cituar nga Klod Lëfor, Demokracia dhe totalitarizmi, faqe 174)

Në kushtet e pas përmbysjes së socializmit, në mënyrë të natyrshme do të përpunohej dhe u përpunua dhe një filozofi i jetës së njerëzimit. Kjo filozofi, duhej t'u përshtatej kushteve të reja të krijuara, në kontinentin evropian veçanërisht. E përhapur me emrin kozmopolitizëm, sidomos në vitit '60-të, në kushtet e reja, ai duhej rinovuar dhe saktësuar. Për më tepër kjo filozofi aq sa duhej të konsolidohej në vendet klasike kapitaliste, po aq duhej të depërtonte në vëndet ish-socialiste, duke u shndrruar dhe në këto vënde filozofia sunduese e jetës së miliona dhe miliona njerëzve.

Cili është thelbi i kozmopolitizmit. Në mënyrë të përmbledhur kozmopolitizmi është varianti kapitalist i internacionalizmit proletar. Thelbi i tij, është shkëputja e individit nga politika, nga vendi dhe traditat kombëtare të vendit që i përket individi. Njeriu kozmopolit është i shkëputur nga politika e vendit të tij dhe partive të ndryshme politike, i shkëputur nga problemet që ka vëndi i tij. Për njeriun kozmopolit, nocioni atdhe, liri kombëtare, pavaresi, ideale kombëtare, nuk janë gjë tjetër veçse nocione primitive dhe të kapërcyer nga koha. Ai nuk është qytetar e këtij apo atij shteti apo vëndi. Në të kundërtën njeriu kozmopolit është dhe e konsideron vehten e tij qytetar të të gjithë botës, veçanërisht qytetar të atyre vëndeve ku ai ka më shumë mundësi të realizojë dëshirat e tij përsonale.

Sot kozmopolitizmi propagandohet si filozofi e jetës jo vetëm të sotme, por dhe të ardhmes. Domosdoshmëria dhe nevoja e kësaj filozofie, veç të tjerash, mbështetet dhe në atë se në kushtet e erës demokratike që po fryn në Evropë dhe bote nuk ka më gjëra të fshehta dhe prapaskena, në të kundërtën të gjitha problemet, konfliktet bëhen dhe janë publike. Veçanërisht brenda kuadrit te planeve për bashkimin e evropës, kozmopolitizmi po merr përparësi si filozofia me e përshtatshme politike. Kjo filozofi është pranuar dhe aktualisht zë vëndin kryesor në të gjitha ish-vendet socialiste.

A është e vërtetë se kozmopolitizmi përfaqëson aspektin kryesor të epokës së pas viteve 90-të, a është e vërtetë se ai përbën thelbin social të mardhënieve demokratike. Ky është një problem i ndërlikuar dhe kompleks. Ashtu siç është e vërtetë se kozmopolitizmi, është shtrirë sot në shumicën e vëndeve të botës, po ashtu është e vërtetë se ekzistenca e kozmopolitizmit nuk e pengon por i ndihmon aplikimit të totalitarizmit në mardhëniet ndërkombëtare. Ja një argument. Lëfor thotë në veprën e tij se "në radhë të dytë, totalitarizmi paraqitet si regjim ku punët bëhen publike" (Lëfor, Demokracia dhe totalitarizmi, faqe 167). Nuk është shumë e vështirë ta verifikojmë këtë pohim të Lëforit në marredhëniet e sotme ndërkombëtare. Për njeriun e thjeshtë, krijohet përshtypja se tanimë nuk ka më sekrete. Ndodhin ngjarjet në Ruandë dhe televizori i trasmeton të gjitha. Ndodhin ngjarjet në Bosnjë dhe përsëri televizori trasmeton të gjitha, rrembehen pengje nga luftëtarët çeçenë dhe të gjitha gazetat dhe stacionet telvizivë i bëjnë jehonë, ashtu siç i bënë jehonë çdo takimi apo mbledhje të politikanëve të ndryshëm të Evropës apo botës.

Ky iluzion sipërfaqësor i njeriut kozmopolit mbi natyrën reale të mardhënieve ndërkombëtare sot, nëqoftëse do ta pranojmë apriori si të vërtetë pohimin e Lëforit, dhe nuk kemi arsye të mos e pranojmë, në mënyrë të pashmangshme, na çon në pohimin tjetër se pikërisht këtu qëndron premisa e totalitarizmit të sotëm në marredhëniet ndërkombëtare. Kjo është e vërtetë veçanërisht për vërndet e vegjël dhe të pazhvilluar mirë ekonomikisht. Klasat politike të vendeve që e kanë kozmopolitizmin filozofi të jetës së qytetarëve të tyre, janë ndeshur dhe vazhdojnë të ndeshen me probleme të shumta veçanërisht në marredhëniet ndërkombëtare. Sa herë që ato duan të reagojnë ndaj mospajtimeve të ndryshme në marredhëniet me vendet e tjera, veçanërisht kur kanë të drejtë, këtë e kanë të pamundur. Atyre u mungon forca ekonomike, ushtarake, por njëkohësisht u mungon dhe forca njerëzore.

Njeriu kozmopolit i vendit të vet është shumë pak i interesuar për problemet që kanë të bëjnë me sovranitetin dhe dinjtetin kombetar. Për këtë njeri këto probleme janë të pakuptueshme dhe arkaike. Nga kjo situatë atëhere dhe klasat politike të këtyre vendeve janë të detyruara të pranojnë çfarë thonë të mëdhenjtë dhe kur ata nuk kanë të drejtë. Njeriu kozmopolit reagon vetëm atëhere kur i preken deshirat dhe kënaqësitë e tij. Jashtë këtyre, atij asgjë nuk intereson.

Nga e gjitha kjo që thamë mund të nxjerrim një konkluzion. Kozmopolitizmi, aq sa ç'është filozofi e jetës së njeriut në marredhëniet brenda një sistemi ekonomik, po aq është një premisë dhe kusht i përshtatshëm për veprimin e totalitarizmit brenda një vendi apo dhe në marredhëniet ndërkombëtare.

Çështja shqiptare, kozmopolitizmi dhe patriotizmi

Totalitarizmi në marredhëniet e sotme ndërkombëtare pamjen e tij më të plotë dhe më konkrete e ka shfaqur në të kaluarën, vazhdon ta shfaqe dhe sot, nëqoftëse atë do ta ballafaqojmë me çështjen shqiptare dhe problematikën e saj. Pas çështjes boshjake, çështja shqiptare mund te jete ilustrimi me i mire i ketyre relacioneve. Nëqoftëse në probleme të tjera me të cilat ndeshet sot bashkësia ndërkombëtare ai mbulohet pas lloj-lloj pretekstesh, justifikimesh e teorish, në çështjen shqiptare mbulesa është shumë e tejdukshme. Shumë pak gjëra kanë ndryshuar. Vetëm kozmopolitizmi i vjen asaj në ndihmë dhe të krijon përshtypjen e një rregullsie dhe harmonie në marredhëniet e popujve dhe vendeve evropiane .

Ky kozmopolitizëm sot përbën ideologjinë dhe praktikën sunduese në hapesiren e shtetit dhe kombit shqiptar. Qëllimi dhe funksioni i tij është që njerezit të mos mundin të shohin sesi në një kohë që predikohet me të madhe liria e një individi, dhunohet liria i një kombi dhe populli të tërë. Për të krijuar një tablo më të plotë dhe më të qartë mbi veprimin e marredhënieve totalitare mbi kombin shqiptar nga bashkësia ndërkombëtare, mbi ndikimin e kozmopolitizimt që këtë përpiqet ta paraqesë si një problem të tejkaluar historikisht dhe të dëmshëm për t'u marrë me të, lypset që analizën e çështjes shqiptare ta bëjmë më të plotë dhe më konkrete.

Në të gjitha periudhat historike, por veçanërisht në periudhën e pas viteve '90-të, që paraqitet si periudhë cilësisht e re, populli dhe kombi shqiptar është ndeshur me katër probleme themelore: me problemin e patriotizmit, që në literaturën ndërkombëtare quhet nacionalizëm; me problemin e lirisë së individit; me problemin e pluralizmit politik dhe me problemin e prosperitetit ekonomik. Duke i marre të shkëputur dhe në mënyrë mekanike, duhet thënë se kombi shqiptar nuk ka shumë arsye të ankohet. Ai sot zotëron nga katër, dy prej këtyre elementëve. Zotëron lirinë e individit, që e ka shumë të madhe, deri në robëri të lirisë mbi individin. Por zotëron dhe pluralizmin politik, që po kështu e ka shumë të plotë, sepse vetëm brenda periudhës 1990-1995, në hapesirën e kombit shqiptar u krijuan dhe ushtrojnë aktivitetin e tyre më shumë se 60 parti politike të të gjitha llojeve dhe të të gjitha ngjyrave. I vetmi problem që akoma nuk e zotëron populli shqiptar është problemi nacional.

Ndryshon puna po të merren lidhur ngushtë me njeri-tjetrin dhe në funksion të njeri-tjetrit elementët e mësipërm. Atëhere përfundimi është krejt i ndryshëm. Veçanërisht bëhet i tillë ky përfundim nëqoftëse shikojmë dhe analizojmë raportet midis këtyre katër elementëve. Për kushtet specifike të shqiptarëve problemet dhe raportet midis nacionalizmit, prosperitetit ekonomik, pluralizmit dhe lirisë së individit marrin një rëndësi të veçantë. Ato kanë specifikën e tyre, e cila kërkon të merret parasysh, qoftë në shtrimin dhe analizën objektive të problemeve apo qoftë në dhe analizën e ndikimit të kozmopolitizmit si burim i totalitarizmit të sotëm në marredhëniet ndërkombëtare. Kjo ka të bëjë me problematikën komplekse dhe shumë dimensionëshe, që shtron integrimi dhe përfshirja e Shqipërisë në filozofinë, psikologjinë dhe mënyrën e jetesës së Evropës.

Pak histori bashkëkohore do të na ndihmojë në analizën e problemit, që kemi marrë në shqyrtim. Qysh në fillimet e pluralizmit në Shqipëri u hodh një parullë që u bë fillimisht kredua e gjithë forcave që kërkonin ndryshime politike, ekonomike dhe sociale në vend. Por, per çudi, rastësisht apo në bazë të një vije të caktuar politike, ajo e pati jetën të shkurtër. Me kalimin e viteve, kjo parullë u transformua dhe rinovua, në një formë tjetër, që vazhdon të përshkojë pas viteve '91 e në vazhdim psikologjinë dhe mentalitetin shqiptar. Në mënyrë të rastësishme ose jo, pikërisht parulla e fillimit të pluralizmit dhe trasformimi i saj me kalimin e viteve, shprehin në thelbin e tyre atë që endërronin realisht shqiptarët dhe atë që iu imponua atyre. Le ta analizojmë këtë dukuri më gjërësisht. Parulla kryesore e demostratave të studentëve të dhjetorit 1990-të, ishte: E duam Shqipërinë si e gjithë Evropa. Më vonë, me kalimin e viteve, kjo parullë pësoi një transformim dhe aktualisht ajo shprehet në gjuhën e propagandës, të politikës dhe praktikës shqiptare, në një formë të tillë: Të shkojmë drejt Evropës. Mund te vihet re ndryshimi midis tyre. Nuk është thjesht një ndryshim i zakonshëm fjalësh. Njëra shpreh një dëshirë legjitime, që ka brenda idealet kombëtare. Tjetra nuk ka asnjë dëshirë, por shpreh vetëm lëvizjen, ikjen, nga një vend në një vend tjetër. Problemi, siç do te perpiqemi ta shtjellojme, qëndron ne nje ndryshim shumë më te thellë. E para ishte një parullë patriotike, e dyta është një parullë kozmopolite. Le ta shikojmë më konkretisht:

Së pari: Kur thuhej se "E duam Shqipërinë si gjithë Evropa", me këtë nuk mohohej fakti se Shqipëria ishte në Evropë, por pohohej fakti se ajo duhej të kishte atë zhvillim ekonomiko-shoqëror e teknologjik dhe artistik, që kishin vendet e zhvilluara të kontinentit.

Së dyti, dhe kjo është më e rëndësishme, parulla " E duam Shqipërinë si gjithë Evropa" përmbante në vetvete bërthamën dhe kërkesën e unifikimit kombëtar të popullit shqiptar. Ne gjuhen e studenteve te dhjetorit "si e gjithë Evropa" do të thoshte se, përderisa shtetet e Evropës çështjen kombëtare e kanë të zgjidhur, atëhere kjo u takon dhe shqiptarëve, ndryshe ata nuk mund të jenë si Evropa.

Së treti: Me parullën e parë presupozohej dinjiteti kombëtar i shqiptarëve si komb dhe si shtet. Shprehja "si gjithë Evropa" do të thotë se, përderisa çdo shtet i Evropës e ka të shenjtë dinjitetin dhe personalitetin e tij, ashtu duhet ta kenë dhe shqiptarët. Njëkohësisht, ashtu si çdo shtet i Evropës interesohet për ruajtjen e dhe respektimin e dinjitetit të tij, i takon, në bazë të kërkesave të marredhënieve ndërkombëtare, ta respektojë dhe dinjitetin e kombit shqiptar.

Ndërsa transformimi që pësoi në vitet 1991-1995 kjo parullë, me formulimin "Të shkojmë drejt Evropës", përmban në vetvete shumë elementë që shtetin dhe kombin shqiptar e vënë dhe e kanë vënë në një pozitë të vështirë dhe fyese: ekonomike, kombëtare, kulturore. Përse e nxjerrim këtë konkluzion? Le ta zbërthejmë përmbajtjen e kësaj parulle që sot është kodi politik dhe moral i klasës politike shqiptare. Ç'do të thotë "Të shkojmë drejt Evropës"?

Së pari: Kjo parullë e fyen kombin dhe shtetin shqiptar, historinë dhe kulturën e tij. Ajo nënkupton se shteti dhe kombi shqiptar deri në vitin 1990 paskan qenë diku gjektë, por jo në Evropë, prandaj dhe po i luten Evropës t'i pranojë në gjirin e saj. Ajo nënkupton se deri në këto vite historia dhe kultura e popullit shqiptar paska qenë kulturë dhe histori aziatike, afrikane, australiane, por jo pjesë e kulturës dhe historisë së Evropës, bile nga më të lashtat dhe të vjetrat.

Se dyti: Parulla "Të shkojmë në Evropë" nënkupton vetëm shkuarjen si nocion, por nuk nënkupton asnjë element sesi duhet shkuar: Me dinjitet kombëtar apo si turmë, me histori dhe kulturë kombëtare të respektuar apo të nençmuar, në këmbë apo zvarrë dhe si objekt eksperimentimi për filma dhe romane sensancionale.

Së treti: Kjo parullë nuk e merr fare parasysh çështjen kombëtare. Ajo as nuk e nënkupton, por as e mbikupton këtë çështje te madhe dhe ekzistenciale të shqiptarëve. Qëllimi kryesor i këaj parulle është shkuarja në Evropë, por për zbatimin e saj nuk ka rëndësi sesi: si komb i bashkuar apo si komb i copetuar, si popull apo si banor dhe qytetar. Zbatimi i kësaj parulle nuk kërkon asnjë detyrim kombëtar para çdo shqiptari. Ajo vetëm sa u thotë atyre: "Ikni, shkoni në Evropë, se për këtë luftuat"

Së katërti: Kjo parullë që siç thamë është kodi moral i klasës politike shqiptare nuk pranon të shtrojë para Evropës specifikën kryesore të shqiptarëve në raport me shtetet dhe kombët e tjera, specifikë për të cilën dhe vetë Evropa nuk mban pak përgjegjësi, për të mos thënë se ka përgjegjësinë kryesore. Kjo parullë nuk është gjë tjetër veçse psherëtima e lypsarit, në një kohë që duhet të ishte dinjiteti i shqiptarit.

Cila është kjo specifikë që sot është e mbuluar nga filozofia e kozmopolitizmit dhe jehona e propagandës "Të shkojmë në Evropë"?

Në çështjen kombëtare shqiptarët janë bashkëkohës teorikë të shteteve dhe kombeve të ndryshme të Evropës, pa qenë bashkëkohës historikë të tyre. Në dukje është një konkluzion kontradiktor. Por vetëm në dukje, pasi në thelbin e tij është sa tragjik aq dhe real. Sepse në Evropë ata janë i vetmi komb që akoma nuk e kanë zgjidhur çështjen kombëtare, që akoma nuk janë unifikuar dhe homogjenizuar si njesi-subjekt i se drejtes nderkomebtare. Ka natyrisht shumë vende dhe shtete të Evropës, që kanë pakica kombëtare dhe minoritete në vendet e tjera. Veçanërisht për Evropën, dukuri të tilla janë normale. Por nuk ka asnjë vend që të ketë më shumë se gjysmën e kombit jashtë kufijve administrative. Eshtë kjo arsyeja e pohimit se shqiptarët janë bashkëkohës teorikë të Evropës, pa qenë bashkëkohës historikë të saj. Në çështjen nacionale, ata historikisht janë akoma në shekullin e 19-të, megjithese teorikisht dhe faktikisht ndodhen në fundin e shekullit të 20-të.

Konstaton me të drejtë prof.Rexhep Qosja kur shkruan se: "Sot çështja shqiptare godet fort portat e politikës botërore. Megjithatë ajo godet më fort portat e ndërgjegjes evropiane, në mënyrë të veçantë të atyre shteteve që në mënyrë të padrejtë kanë lejuar padrejtësinë që qëndron në rrënjën e dramës shqiptare." (Rexhep Qosja, Çështja shqiptare, Historia dhe Politika, botimi frëngjisht, faqe 10) . Ky problem përbën sot kontradiktën kryesore midis shqiptarëve dhe bashkësisë evropiane. Me ndryshimin e sistemit, si shumë shtete të tjere, veçanërisht ish-socialiste, shqiptarët duan, por dhe u kërkohet të integrohen në atë që quhet "shtëpia e përbashkët evropiane". Bile, në këtë çështje vitet 1991-1995 janë vitet e një gare midis shteteve ish-socialiste se kush do pranohet më shpejt në organizmat evropiane. Pikërisht këtu fillon kontradikta.Në kushtet aktuale integrimi dhe përfshirja e tyre në bashkësinë evropiane, ashtu siç i kanë konceptuar dhe shprehur këto nocione shtetet e mëdha evropiane dhe botërore, kanë dhe shtrojnë para tyre si parakusht të vetëm çështjen kombëtare. Natyrisht që bashkësia evropiane nuk lë vend për boshllëk. Ajo e zëvëndëson parakushtin e saj me pranimin e lirive dhe të drejtave njerëzore të shqiptarëve atje ku janë, atje ku jetojnë si qytetarë dhe si banorë. Para klasës politike shqiptare, në vitet 1990-1995, ky parakusht është shtruar e vazhdon të shtrohet me forcë dhe me shtërngim. Por njëkohësisht ky parakusht po vazhdon të shtrohet dhe para popullit shqiptar në gjithë hapesirën e tij. Shqiptarët kanë vetëm të drejtën me vete, ndërsa shtetet e fuqishme evropiane dhe botërore, kanë forcën me vete, kanë forcën ekonomike, ushtarake, territorin, ashtu siç kanë dhe padrejtësinë etj. Por gjithmonë forca nuk e lejon padrejtësinë të duket, ose në rastin më të mirë lejon të flitet për të vetëm në biseda orale dhe shkrime të ndryshme. Dhe vetëm kaq. Megjithatë në qiellin e demokracisë dhe diplomacisë aktuale evropiane dhe botërore, kjo nuk del hapur. Në të kundërtën, ajo del si rrjedhim dhe kërkesë e asaj që quhet filozofi moderne, bashkëkohore, që duhet të karakterizojë diplomacinë, politikën, moralin dhe mentalitetin e shqiptarëve. Filozofia moderne evropiane, ka vite që ka mbuluar dhe zënë vëndin kryesor në propagandën e shqiptarëve. Por në të gjitha rastet, nuk është depërtuar në thelbin e saj. Propaganda është mjaftuar t'i thurë elozhe dhe vetëm kaq.

Cila është përmbajtja e konceptit të filozofisë moderne që u predikohet shqiptarëve dhe që është e pranueshme e për bashkësinë evropiane në çështjen kombëtare?

Së pari: Mosnjohja dhe mospranimi i të drejtës së shqiptarëve për t'u bashkuar në një komb të vetëm. Preteksti: duhet të ruhet paqja në rajonin e Ballkanit dhe më gjerë.

Së dyti: Mosnjohja e të drejtës së shqiptarëve që jetojnë në trojet e tyre në ish-Jugosllavi, për të krijuar një republikë të tyren.

Së treti: Mosnjohja dhe mospranimi i të drejtës së shqiptarëve të Kosovës që të krijojnë dhe realizojnë të drejtën e tyre, republikën e Kosovës.

Së katërti: Realizimi dhe pranimi i ushtrimit të të drejtave dhe lirive të shqiptarëve atje ku janë dhe jetojnë.

Së pesti: Realizimi i qarkullimit të lirë të shqiptarëve të të gjitha trojeve në çdo vend dhe pikë të globit tokësor.

Së gjashti: Mospranimi dhe mosnjohja e krenarisë kombëtare të shqiptarëve në marredhëniet ndërkombëtare

Së shtati: Pranimi nga ana e Shqipërisë i ndarjes ndërkombëtare të punës, mbi bazën e territorit dhe të zhvillimit ekonomik.

Çështjet e mësipërme përbëjnë thelbin e asaj që sot quhet filozofi politike e çështjes kombëtare dhe sovranitetit kombëtar që bashkësia ndërkombëtare ua ka servirur shqiptarëve për ta bërë të vetën, për ta përvetësuar dhe zbatuar në praktikë. Por kjo përbën njëkohësisht dhe dilemën kryesore të shqiptarëve. Të pranojnë filozofinë politike që u ofron Evropa, duke u integruar plotësisht në të, në jetën e saj, në kodin dhe moralin e saj, duke hequr dorë nga unifikimi dhe çështja kombëtare. Apo të mos e pranojnë zgjidhjen e Evropës, duke e zëvëndësuar kozmopolitizmin me nacionalizmin shqiptar. Kjo zgjidhje do ta vonojë për disa kohë integrimin e tyre në institucionet evropiane, por njëkohësisht do t'i detyrojë të gjejnë rrugë dhe forma që synojnë unifikimin kombëtar.

Dritëro Agolli e jep shumë qartë thelbin e filozofisë politike moderne evropiane, që nuk është gjë tjetër veçse kozmopolitizmi i sotëm. Ja pohimi i tij: "Puna është se Evropa nuk do që ne shqiptarët të bashkohemi dhe të bëhemi një shtet i madh! Përse na duartroket dhe na lavdëron Evropa? Na duartroket dhe na lavdëron jo se paskemi ndërtuar demokracinë, por na duartroket dhe na lavdëron pasi nuk e duam Shqipërinë e bashkuar dhe nuk kërkojmë ndryshimin e kufijve. Evropa na thotë: "A doni sytjene( sisëmbajtëse) dhe brekë grash, a doni sallam e koka kola, a doni wiski dhe xhin? Ju jap, vetëm mos kërkoni ndryshimin e kufijve. Evropa thotë "bravo Shqipëria" Dhe Shqipëria hyn në Evropë invalide me gjysëm trup, me paterica dhe me librezën e invaliditetit në xhep. Këtë invalide me librezë invaliditeti, Evropa e përshëndet me brohori. "progres dhe hata". Dorën mund tja shtrish Evropës vetëm për djathë dhe sallam, se po e shtrive për kufijtë, ajo ta pret" (Dritëro Agolli, Intervistë në revistën Republika, dhjetor 1995, faqe 8).

Cila është situata reale e kombit shqiptar përballë kësaj alterantive. Klasa politike shqiptare në tërë hapesirën e kombit shqiptar, pavaresisht nga nuancat dhe veçoritë e saj, dikush me hir dhe dikush me pahir, ka pranuar dhe ka bërë të vetën filozofinë politike evropiane, kozmopolitizmin. Ne ndihmë dhe mbështetje të saj është sot ushtria e analistëve, publicistëve, politologëve të shumtë në gjithë hapsirën e kombit shqiptar. Filozofia politike moderne evropiane, kozmopolitizmi, sot përbën hapur filozofinë politike zyrtare në Shqipëri, ndërsa po kjo filozofi, e mbuluar me një nacionalizëm oral gjithashtu përbën filozofinë zyrtare në trojet shqiptare në ish-Jugosllavi.

Për ndryshim të kësaj, gjithë mbrojtësit e tezës se domosdoshmërisë së unifikimit dhe sovranitetit kombëtar, konsiderohen si primitivë e të prapambetur në mendime, pasi tezat e tyre na qenkan te barazvlefshme me filozofinë politike të Rilindjes Kombëtare, që ishte e mirë për kohën e saj, por që nuk ta kupton kush në Evropë, sepse i ka kaluar koha. Mbrojtësi kryesor i kësaj teze në gjithë hapesirën e kombit shqiptar, Rexhep Qosja, është një njeri i padëshirueshëm për klasën politike shqiptare. Por është njëkohësisht bërthama e patriotizmit të nesërm shqiptar dhe etaloni i patriotizmit të sotëm real të shqiptarëve. Le ta sqarojmë dhe këtë çështje. Një gjë është e vërtetë, të tjera probleme dhe halle kanë shqiptarët, të tjera probleme ka Evropa. Eshtë e vërtetë se shqiptarët kanë një filozofi politike të unifikimit kombëtar. Ajo zuri fill me Rilindjen Kombëtare në mesin e dytë të shekullit të 19-të. Me gjithë përpjekjet e vazhdueshme kjo filozofi politike nuk është realizuar akoma. Fajin për këtë nuk e kanë hartuesit e kësaj filozofie, as thelbi dhe kërkesat e saj, por të tjerët, qofshin politikanë shqiptarë apo qofshin fuqi evropiane. Për më tepër, fuqitë evropiane janë ato që në kuadrin e zonave të influencave, coptuan trojet shqiptare. Pa u thelluar në analizë, mund të themi fare shkurt se nëqoftëse kjo ndodhi atëhere kur as shtetet e mëdha të Evropës nuk ishin demokratizuar, sot, që ato konsiderohen si shembulli i demokracisë për të gjithë,duhet ta zgjidhin padrejtësinë që kanë bërë vetë. Po të pranojmë se ka vërtetë demokraci në marredhëniet ndërkombëtare, na duhet të pohojmë se thelbi i saj është rregullimi dhe korrigjimi i padrejtësive. Megjithatë, këtë do ta shikojmë më poshtë. Le të analizojmë një problem tjetër.

Ku qëndron ndryshimi midis filozofisë politike të Rilidjes Kombëtare shqiptare dhe filozofisë politike moderne të periudhës së pas viteve 90-të?

Së pari: Filozofia politike e Rilindjes Kombëtare predikon unifikimin dhe konsolidimin kombëtar, ndërsa filozofia politike moderne predikon qarkullimin e lirë të shqiptarëve, duke jetuar në shtete të ndryshme si banorë të këtyre shteteve. Unifikimi dhe konsolidimi kombëtar që të realizohet kërkon shumë punë, kërkon bashkimin gjuhësor, shpirtëror dhe politik të shqiptarëve. Pra, kërkon më tepër privacione dhe sakrifica të lirisë individuale. Ndërsa qarkullimi i lirë i njerëzve është më i lehtë. Ai nuk presupozon asnjë nga kushtet e mësipërme. Ai kërkon vetëm zbatimin e ligjeve të shteteve ku jetojnë dhe banojnë shqiptarët. Ai e lejon individin ta dojë vendin e tij aq sa do vetë individi. Qarkullimi i lirë nuk kërkon privacione dhe sakrifica tek asnjë shqiptar.

Së dyti: Filozofia politike e Rilindjes Kombëtare predikon shtetin e pavarur, ndërsa filozofia politike moderne predikon qytetarin e pavarur.

Së treti: Filozofia politike e Rilindjes u jep përparësi hapesirave kombëtare, ndërsa filozofia politike moderne u jep përparësi hapesirave demokratike, pa specifikuar se cila është përmbajtja e tyre. Thelbi i tezës mbi territorin kombëtar dhe përparësinë e tij ka në thelb unifikimin dhe konsolidimin kombëtar. Thelbi i tezës mbi hapesirat demokratike është ruajtja e statukuosë se kombit shqiptar, duke i dhënë përparësi plotësimit të dëshirave të filistinit dhe kozmopolit. E para ka në thelb atdhetarizmin, e dyta ka në thelb kozmopolitizmin.

Së katërti: Filozofia politike e Rilindjes Kombëtare në çështjen kombëtare vlerëson shumë traditat kombëtare dhe romantizmin. Ndërsa filozofia politike moderne nuk i pranon këto tradita, i konsideron ato konservatore, të dala mode, mbeturina dhe atavizma të një botë të vjetër.

Së pesti: Filozofia politike e Rilindjes u jep rëndësi idealeve në çështjen kombëtare. Ndërsa filozofia politike moderne u jep përparësi pragmatizmit individual, llogarive personale dhe përfitimit individual. E para i drejtohet zemrës së shqiptarit, e dyta i drejtohet barkut të shqiptarit. E para ka në thelb pasionin e logjikës, e dyta ka në thelb logjikën e pasionit.

Së gjashti: Filozofia politike e Rilindjes i jep përparësi dinjitetit dhe sovranitetit kombëtar vendit. Ndërsa filozofia politike moderne i jep përparësi filistinit dhe pragmatistit. E para ka në themel shprehjen: Ti Shqipëri më jep nder, më jep emrin shqipëtar. Ndërsa filozofia politike moderne ka në themel shprehjen: Atdheu është atje ku jetohet më mirë dhe ku ka para më shumë.

BACK