Ekzistenca e NATO-s, shpresë për paqe apo mjet totalitarizmi?

Në literaturën e sotme ka filluar të propagandohet shumë roli i NATO-s. Ajo po paraqitet si mbrojtëse e lirisë dhe sovranitetit të popujve të Evropës. Meqenëse të gjithë janë dakord dhe pohojnë se rreziku më i madh, ose, siç e quante Regani, "perandoria e së keqes", pra, komunizmi u zhduk, askush nuk mundet të japë një shpjegim pse duhet ky garant. Shumë prej vendeve ish-socialiste po bëjnë lutje pas lutjesh dhe lëshime pas lëshimesh që të hyjnë në këtë organizëm. Madje kjo organizatë ushtarake po trajtohet si mbrojtëse e demokracisë, qoftë dhe me dhunë. Pra, ajo po merr në propagandë rolin e pëllumbit të paqes me anë të raketave.

A është NATO shpresë për paqe apo mjet totalitarizmi? Njerëzit tashme e dinë mirë qëllimin e krijimit të NATO-s dhe Traktatit të Varshavës. Ato u krijuan për të mbrojtur me forcën e armëve sistemet ekonomike e politike që u përkisnin. Pra, që të dy traktatet u krijuan si institucione dhune. Me dështimin e socializmit Traktatati i Varshavës u shpërbë. Të gjitha shtetet ish-socialiste duan të futen tani në Paktin e Atllantikut Verior. Kjo dëshirë kaq e madhe për t'u futur në një ombrellë për t'u mbrojtur tregon se ato kanë frikë. Eshtë e natyrshme, kur njeriu ka frikë, kërkon mjete dhe rrugë për t'u mbrojtur. Kjo vlen dhe për shtetet. Por, nga ana tjetër, shtrohet problemi se nga kush kanë frikë, pasi tani nuk ekziston më sistemi socialist, si dhe pyetjen tjetër, nëse vërtet pandehin klasat politike të vendeve të vogla që fuqitë e mëdha të Evropës Perëndimore do të prishin marrëdhëniet me Rusinë apo qoftë dhe me Kinën për hir të tyre. Këtë nuk e besojnë as ata që e propagandojnë. Rusia, nga e cila kanë frikë vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore, aktualisht është edhe vetë një vend kapitalist. Mund të thuhet se, me gjithë përmbysjen dhe likuidimin e sistemit socialist (për shumë vende pjesëtare të këtij sistemi ekzistonte realisht frika nga hegjemonizmi sovjetik), ndryshimi në marrëdhëniet ndërkombëtare është fare i vogël. Sistemi u likuidua, por frika mbeti. Pra, nuk është më në fuqi socializmi, por ekziston akoma totalitarizmi.

Le të vazhdojmë arsyetimin me një krahasim tjetër: NATO dhe KSBE-ja: cili është roli i njërës dhe cili i tjetrës. Vetëm po të krahasojmë këto dy organizma me njeri-tjetrin, mund ta bëjmë më të qartë problemin dhe thelbin e tij. NATO, dihet nga të gjithë se është institucion që mbështetet mbi detyrimin e bindjes me çdo mjet, duke përfshirë dhe atë të forcës dhe dhunës. KSBE-ja nga ana tjetër është një institucion demokratik, që mbështetet mbi detyrimin për t'u bindur me anë të konsensusit, marrëveshjes, dialogut demokratik. Propaganda që i është bërë dhe vazhdon t'i bëhet KSBE-së ka qenë marrramendëse. Kjo propagandë zë fill qysh nga Konferenca e Helsinkit e vitit 1974. Veçanërisht pas përmbysjes së socializmit ajo është konsideruar si shtëpia e përbashkët evropiane, në të cilën mbretëron dhe duhet të mbretërojë harmonia dhe demokracia e kulluar. Shumë shtete ish-socialiste hyrjen në të e kanë konsideruar dhe vazhdojnë ta konsiderojnë si një fitore të madhe të demokracisë. Megjithatë janë të paktë ata që në realitet, kanë besim të rrinë nën hijen e kësaj çatie. Ajo është aq e dobët, saqë nuk mund të mbrojë njeri. Për shtetet që kanë probleme të mprehta apo që janë të vogla dhe të pazhvilluara, çatia e kësaj shtëpie është një iluzion mbulimi. Të qëndrosh nën këtë çati për t'u mbrojtur nga rreziqet do të thotë, në mënyrë figurative, të pranosh të të zërë dhe breshri, dhe shiu e bora.

Rasti më flagrant i këtij cedimi të KSBE-së nga roli i vet është çështja boshnjake. Kur bie fjala për këtë çështje në prapaskenë të gjithë politikanët dhe analistët seriozë e pranojnë se kjo organizatë demokratike ka dështuar. Ajo është vetëm për kortezi, vetëm për vajtje e ardhje politikanësh dhe shtetarësh, për të thënë se janë marrëdhëniet demokratike ato që përbëjnë thelbin e marrëdhënieve të sotme ndërkombëtare. Por praktikisht ajo ende është krejtësisht e paaftë të zgjidhë konflikte të mprehta. KSBE-ja kishte vëzhguesit e saj në Kosovë. Këta vëzhgues një ditë të bukur Serbia i ktheu mbrapsht. Ndërsa KSBE-ja nuk ishte në gjendje ta detyronte Serbinë t'i pranonte vëzhguesit e saj. Le të përmendim një rast, që është më flagrant. Samiti i KSBE-së në dhjetor të vitit 1994 u mblodh për të diskutuar dhe vendosur lidhur me ngjarjet në Bosnjë. Rezultati përfundimtar qe një dështim i plotë. Vetëm mosmarrëveshje, disa prej tyre shumë të egra. Nuk u arrit të aprovohej qoftë dhe formalisht një rezolutë. Të paktën OKB-ja është më ndryshe, ajo ua ka marrë dorën rezolutave. Pra, samiti dështoi, por nuk dështoi vetëm një samit. Shumë më tepër, dështoi dhe u diskreditua një organizëm që quhet demokratik, në një kohë historike që quhet demokratike

Pse ka dështuar KSBE-ja në misionin e saj si krijuese e moralit të bashkëjetesës, të njeriut të lirë të botës, të "shën Njeriut", siç thuhet? Cila është arsyeja, përse kërkohet që rolin që ka një institucion demokratik ta luajë një institucion ushtarak, përse kërkohet në një kohë demokratike mburoja e institucioneve militare, që mga vetë funksioni i tyre janë organizma të dhunës? Lordi Kerrington, që ka qenë për disa kohë sekretar i përgjithshëm i NATO-s, e jep shumë qartë pse-në e një dukurie të tillë. Ja pohimi i tij për këtë çështje kaq të madhe:

Të pëlqen apo jo, frika i bën njerëzit t'i hidhen njëri-tjetrit në krahë. Sapo ajo zhduket, zhduket dhe nevoja e bashkëpunimit të ngushtë.

Vetëm një gjë nuk e ka thënë Kerringtoni, që frika është thelbi i totalitarizmit. Këmbëngulja për të ruajtur dhe forcuar NATO-n ndoshta ka shkaqe më të thella sesa paraqiten. Në radhë të parë vetë anëtarët e NATO-s siç duket kanë frikë të jetojnë të ndarë nga njëri-tjetri, ata nuk i kanë besë njëri-tjetrit po të jenë veç e veç, ashtu siç nuk kanë besë dhe nga fuqitë e tjera të mëdha, si Rusia, Kina apo arabët. Prandaj domosdoshmëria e NATO-s i vë shtetet e saj anëtare para detyrimit të ndihmës ndaj njeri-tjetrit. Në radhë të dytë drejtuesit dhe krijuesit e NATO-s e kanë të qartë se bota dhe Evropa janë larg të qenit në harmoni dhe paqe. Historia atyre u ka mësuar një gjë të madhe: paqja gjithmonë ka nevojë për forcën. Bindja dhe marrëveshja ndërkombëtare kanë nevojë për frikën. Prandaj NATO-ja do të forcohet dhe përsoset akoma më shumë në të ardhmen.

BACK